पुस्तक ओळख – स्वरार्थमणी : रागरससिद्धांत (ले० गानसरस्वती किशोरी आमोणकर)

मी ‘अक्षरवाटा’ मधून वेगवेगळ्या पुस्तकांमधील एक चांगला आणि मला आवडलेला विचार पाठवते. मराठी भाषेचे जतन आणि संवर्धन या दृष्टिकोनातून राबवला जाणारा हा उपक्रम आपल्यालाही आवडेल ही अपेक्षा.

सौ० शुभदा रानडे-पटवर्धन

………

स्वरार्थमणी : रागरससिद्धांत

लेखिका: गानसरस्वती किशोरी आमोणकर

राजहंस प्रकाशन, पृष्ठे : १५८, मूल्य : ४०० रुपये

वाणीच्या वा वाद्याच्या माध्यमातून जे स्वरमय साकार होते, व्यक्त होते, ते सारे संगीत या शब्दाने ओळखले जाते. ज्याला आपण संगीत म्हणतो, ती खरे म्हणजे स्वरभाषा आहे. मानवी भावसृष्टीचे म्हणजेच मनोवस्थांचे साक्षात तसेच रमणीय दर्शन घडवणारे सौंदर्यप्रधान गायनवादन हेच रागसंकल्पनेचं अधिष्ठान आहे. स्वरमाध्यमातून व्यक्त होणारी श्रवणप्रधानता आणि तर्कनिष्ठता – म्हणजे विवक्षित रागात ठराविकच स्वर येतात, त्या रागाचा विशिष्ट असा एक मुख्य वादी स्वर असतो इत्यादी विधाने- यांना महत्व असते; ते त्या रागाच्या मूळ स्वरूपाचे तत्व, भाव, आणि शास्त्र जाणून घेण्यासाठी किंवा रागभावाच्या वातावरणाची साधारण कल्पना येण्यासाठी. स्वरभाषा हे जसे शास्त्र आहे, तसेच ते भाव प्रकट करणारे नाट्यही आहे आणि काव्यही आहे. राग म्हणजे तालबद्ध, शब्दबद्ध आणि स्वरबद्ध असलेली बंदीश नव्हे. रागविस्तार किंवा रागदर्शन हे वाद्यावर वाजवल्या जाणा-या कोणत्याही तालाच्या आधाराने मांडलेले स्वरप्रकटीकरण किंवा शब्दबद्ध वा नोटेशनबद्ध केलेले संगीतही नव्हे. मग राग म्हणजे नेमके काय, याचा विचार होणे आवश्यक आहे.

मुलांसाठी दुवे: चित्रकथा, मराठी बालगीते, ई-पुस्तके, वैज्ञानिक खेळणी…

मुलांसाठी दुवे: चित्रकथा, मराठी बालगीते, अभ्यास, ई-पुस्तके, खेळणी बनविणे इत्यादी.:

दुवे: मराठी मनोरंजन, चित्रपट, नाटके, भाषणे, व्हिडियो…

मराठी मनोरंजन, चित्रपट, नाटके, भाषणे, व्हिडियो इत्यादींसाठी दुवे:

पुस्तक ओळख – ’व्हाया…वस्त्रहरण’ (अक्षरवाटा – सौ० शुभदा रानडे-पटवर्धन)

मी ‘अक्षरवाटा’ मधून वेगवेगळ्या पुस्तकांमधील एक चांगला आणि मला आवडलेला विचार पाठवते. मराठी भाषेचे जतन आणि संवर्धन या दृष्टिकोनातून राबवला जाणारा हा उपक्रम आपल्यालाही आवडेल ही अपेक्षा.

सौ० शुभदा रानडे-पटवर्धन

………

व्हाया…वस्त्रहरण

डिंपल प्रकाशन, पृष्ठे : २५६, मूल्य : २५० रुपये

पूर्वी कोकणात बोटीने प्रवास करताना आम्ही नाळीवर बसून प्रवास करीत असू. योगायोग असा की विमानातसुद्धा आम्हाला नाळीवरील (विमानाच्या शेपटीकडील) जागा मिळाली होती. पहाटेचे दोन वाजले होते. सर्वांनीच कसेबसे दोन घास खाऊन रात्री नऊ वाजता घर सोडलं होतं. त्यामुळे सर्वांच्याच पोटात कावळे ओरडत होते. आमचं विमान अध्ये मध्ये कुठेही न थांबता थेट लंडनच्या हिथ्रो विमानतळावर उतरणार होतं. “विमान कुठेही थांबणार नाही” म्हटल्यानंतर आम्हा कोकण प्रांतियांमध्ये चुळबुळ सुरु झाली. कारण आम्हा कोकणवासीयांना धुळीनं माखलेल्या, कुबट वासाच्या, लाल डब्याच्या एसटीतून खाचखळग्यातून धडपडत प्रवास करण्याची सवय. शिवाय तासागणिक “येथे एसटी फक्त पाच मिनिटे थांबेल” असा कंडक्टरचा पत्रा कापल्यासारखा आवाज कानावर पडल्याशिवाय प्रवासही सुखकर होत नसे. पण विमानात खाण्यापिण्याची सर्व सोय आहे, हे कळल्यावर सर्वांचा जीव भांड्यात पडला. तरीही “रेड वाईन अजून कशी येना नाय?” अशी काही जणांची चुळबुळ चालू होती.

दुवे: संगणकावर मराठीत लिहिण्यासाठी मदत

संगणकावर मराठीमध्ये लिहिण्यासाठी सोप्या पद्धतींबद्दल माहितीसाठी दुवे:

पुस्तक ओळख – ’जीएंची कथा: परिसरयात्रा’ (अक्षरवाटा – सौ० शुभदा रानडे-पटवर्धन)

मी ‘अक्षरवाटा’ मधून वेगवेगळ्या पुस्तकांमधील एक चांगला आणि मला आवडलेला विचार पाठवते. मराठी भाषेचे जतन आणि संवर्धन या दृष्टिकोनातून राबवला जाणारा हा उपक्रम आपल्यालाही आवडेल ही अपेक्षा.

सौ० शुभदा रानडे-पटवर्धन

………

जीएंची कथा : परिसरयात्रा

अ. रा. यार्दी / वि.गो. वडेर

राजहंस प्रकाशन, पृष्ठे : १८४, मूल्य : ४०० रुपये

मानवी जीवनात दडलेले द्वंद्व हा जीएंच्या चिंतनाचा मुख्य गाभा असावा. माणूस जगताना प्रत्येक क्षणी बुरखा पांघरून जगत असतो. त्याला जसे जगावेसे वाटते, तसे जगता येत नाही, कारण समाजाचे बुभुक्षित डोळे त्याच्यावर श्वापदांसारखे टपून बसलेले असतात. जीवनातले द्वंद्व हे एकाच वेळी कोवळीक आणि क्रौर्य, काठिण्य आणि पाशवी वृत्ती अशा प्रकारच्या जीवनदर्शनाने समोर उभे राहते. मानवाच्या मनाशी – त्याच्या तळाशी – दडून राहिलेल्या आदिम प्रवृत्ती कोणत्या क्षणी कशा रीतीने प्रकट होतात, आणि सुखी जीवनाला चूड लावतात हे सांगता येत नाही. नेमका हाच तिढा सोडविण्याचा प्रयत्न जीएंनी आपल्या आयुष्यभरच्या कथालेखनातून केला आहे.

पिठांत मीठ (ले० लोकमान्य टिळक)

लोकमान्यांनी हा लेख लिहून शंभराहून अधिक वर्षे होऊन गेली. टिळकांचा काही आशावाद काळाने चुकीचा ठरवला; त्याचप्रमाणे काही निराशावादही काही प्रमाणात अनाठायी होता असे काळाने सिद्ध केले. बर्‍याच प्रश्नांना उत्तरे फक्त काळच देऊ शकतो हेच खरे!

आपले पुण्याचे मित्र श्री० विजय पाध्ये (भाषांतरकार, त्यांच्या स्वतःच्या शब्दांत – wordsmith) यांनी पाठवलेला लोकमान्य टिळकांनी सन १९०५ साली ’केसरी’मध्ये लिहिलेल्या एका लेखातील काही अंश पहा.

पु० ल० देशपांडेंचे किस्से

आपले एक मुंबईचे मित्र वैद्य शैलेश नाडकर्णी (एम०डी०, आयुर्वेद) ह्यांनी आपल्या बटव्यातून काढून कडू वटीच्या ऐवजी आंबटगोड जिरागोळ्यांसारख्या काही गोळ्या पाठवल्या आहेत. माननीय वैद्यराज म्हणतात, “या गोळ्या मानसिक ताण, दैनंदिन काळज्या यांवर अत्यंत गुणकारी असून रुग्णाच्या चिंतेचा नाश होऊन तो आनंदाने पुलकित होतो. या गोळ्या आपण दिवसातून कितीही वेळा घेऊ शकतो. यांच्या ’वयस्थापक’ आणि ’जरानाशक’ गुणांमुळे यांच्या नियमित सेवनाने माणसाला दीर्घायुष्य आणि चिरयौवनाचा लाभ होतो.

अर्थात या गोळ्यांचे मूळ कर्ते चरकादि आयुर्वेदाचार्य नसून आपल्या सर्वांचे आवडते विनोदाचार्य पु० ल० देशपांडे आहेत.

पहा तर मग या गोळ्या चाखून.

“मराठी बांधवांनो…” (ले० प्रा० दीपक पवार)

प्रिय मराठीप्रेमी मित्रांनो,

सप्रेम नमस्कार.

प्रा० दीपक पवारांचा “मराठी बांधवांनो…” ह्या शीर्षकाचा एक उत्तम लेख आपल्या माहितीसाठी सादर करीत आहे. आज मराठी भाषेला भेडसावणारे प्रश्न, त्या मागची सत्यस्थिती, ते प्रश्न सोडवण्याच्या दृष्टीने काय उपाययोजना करता येईल याबद्दलचे काही विचार ह्याबद्दल चर्चा या लेखात केली आहे. मराठीबद्दल आस्था असणार्‍या प्रत्येकाने हा लेख आवर्जुन वाचावा अशी मी कळकळीची विनंती करतो.